Het boek dat jou begrijpt

Je slaat een bladzijde van je boek om en ineens dringt het tot je door: dit boek begrijpt me! Natuurlijk heeft de auteur (die wellicht al eeuwen geleden overleden is) je nooit gekend. Maar ze schrijft alsof dat wel het geval was. Het is alsof jij je geheimen aan haar hebt opgebiecht en zij vervolgens dit werk heeft geschreven over wat jij aan haar hebt verteld. Oké, de mensen hebben andere namen en de details zijn enigszins anders. Maar in de kern is het hetzelfde.

Soms lijkt het alsof we door de mensen die we echt graag mogen nooit goed genoeg begrepen worden. Ondanks dat ze heel lief of meelevend kunnen zijn. We blijven ons op een bepaalde manier alleen voelen. Boeken daarentegen…

Het boek in kwestie kan een boek zijn dat miljoenen mensen aanspreekt, zoals de Harry Potter-reeks. Het kan een zelfhulpboek over seks zijn dat precies datgene aansnijdt wat je dwars zit. Of je kan het gevoel hebben dat Mademoiselle de Maupin, geschreven door Theophile Gautier in het midden van de negentiende eeuw, door een historisch wonder precies voor jou geschreven is. Je hebt het idee dat het boek je kent. Vaak is dit omdat het een probleem aanwijst dat opdoemt in je leven maar verder wordt genegeerd. Neem bijvoorbeeld Harry Potter die nog bij de Duffelingen (Dursleys) is: hij heeft het gevoel een vreemdeling te zijn in een vertrouwde omgeving. Lange tijd moet Harry leven met mensen die geen idee hebben van zijn ware aard, ze erkennen nooit zijn sterke punten en hij wordt beschouwd als een freak. Het boek geeft je het gevoel dat je niet de enige bent die soms niet gewaardeerd wordt.

We krijgen sympathie voor zaken die aandacht verdienen, maar dat normaal gesproken niet krijgen. Dit is wat er bijvoorbeeld gebeurt met het boek Verloren illusies van Honoré Balzac. Het hoofdpersonage, Lucienne, doet objectief gezien heel wat vreselijke dingen: hij is egoïstisch, hebzuchtig, ijdel, maakt misbruik van zijn vrienden en hij maakt grote fouten in zijn carrière. Balzac is er eerlijk over, dit is slecht. Maar hij laat ook zien wáárom Lucienne zich zo gedraagt: hij verlangt naar succes in een wereld die tegen hem is en hij is bang voor vernedering.

Het is duidelijk dat Balzac erg van dit personage houdt. De donkere kanten van iemands karakter worden met tederheid behandeld: ja, je bent gekwetst en je hebt anderen gekwetst, maar het boek zegt: ik begrijp het. In Middlemarch vertelt George Eliot het verhaal van Dorothea Brooke. Ze is makkelijk belachelijk te maken. Ze wil de wereld helpen, maar in feite doet ze nooit veel. Ze trouwt zeer ongelukkig en verspilt een groot deel van haar leven aan het klagen daarover. Op een bepaalde manier is het allemaal haar eigen schuld. Ze heeft veel kansen, maar mist ze allemaal. Het is geen beschrijving van een persoon die we graag zelf willen zijn. Maar het beschrijft wel een ervaring die veel mensen kennen. Wij voelen ons soms ook zo. George Eliot bevestigt hiermee: dit is wat er kan gebeuren met een redelijk en goedaardig persoon die haar kansen niet grijpt.

Echt begrepen worden is natuurlijk fijn, maar het is meer dan dat. Het is ook heel nuttig. Want het idee hebben dat je er alleen voorstaat als het aankomt op de moeilijkere kanten van jezelf en je leven, vergroot de problemen. Het boek dat je begrijpt is als een ideale ouder of vriend die het aanvaardbaar maakt om te lijden op de manier dat jij dat doet. Het laat zien dat zelfs je vreemdste zorgen, gedachtes of behoeftes onderdeel zijn van het menselijke bestaan en er mogen zijn.

Meer lezen?

Krijg je geen genoeg van lezen? Bekijk dan een van onze boeken.