Rustig maar, het komt niet goed

Veel van onze tijd gaat op aan piekeren over wat er allemaal mis kan gaan. Bij de stoa, een filosofische school die lang populair was in het oude Griekenland en Rome, werd er al nagedacht over hoe we rust kunnen vinden. Ook nu kunnen we veel aan deze ideeën hebben.

‘Het komt vast goed’ of ‘Alles zal wel op zijn pootjes terecht komen’, is wat je vaak hoort als je je zorgen maakt. Het is de gebruikelijke manier waarop mensen je proberen gerust te stellen wanneer je je ergens zorgen over maakt. Je kind wordt vast niet ziek, je partner gaat niet vreemd en jouw baan verdwijnt heus niet, Het komt goed…  

De stoïcijnen waren tegen deze aanpak. Zij geloofden namelijk dat zorgen ontstaan in de ruimte tussen wat we vrezen dat er kán gebeuren en hopen dat er zál gebeuren.  

Wanneer we onze angsten onder ogen zien, door ons voor te stellen hoe het zou zijn als ze uitkomen, realiseren we ons dat we het waarschijnlijk wel aankunnen. We kunnen het aan, zelfs als we naar de gevangenis moeten, als we al ons geld verliezen, als we publiekelijk te schande worden gemaakt, als onze geliefde ons verlaat en als dat gezwel kwaadaardig blijkt te zijn.  

Meestal durven we niet meer te doen dan met dichtgeknepen ogen naar al die verschrikkelijke mogelijkheden kijken, waardoor deze ons voortdurend in hun sadistische greep houden. De Stoïcijnse filosoof Seneca raadde ons echter aan: ‘Om je minder zorgen te maken, moet je aannemen dat wat je vreest, werkelijk zal gebeuren.’ Tegen een vriend die bang was dat hij naar de gevangenis zou worden gestuurd, zei Seneca botweg: ‘Iemand die het bestaan goed heeft begrepen, kan altijd verdragen om in de gevangenis te zitten.’  

De stoïcijnen stelden voor dat we erin oefenen ons op het ergste voor te bereiden. We zouden bijvoorbeeld één week per jaar alleen oud brood moeten eten en met maar één deken op de keukenvloer moeten slapen, zodat we niet zo bang meer zullen zijn om ontslagen te worden of naar de gevangenis te worden gestuurd.  

Een goed stoïcijn doet elke morgen een praemeditatio: hij bereidt zich voor op alle afschuwelijke dingen die er in de uren die volgen, zouden kunnen gebeuren. In de woorden van Seneca: ‘Je bent als sterveling geboren en hebt stervelingen het leven geschonken. Dus je moet op alles voorbereid zijn, alles verwachten.’ Het stoïcisme is niets minder dan een intelligente generale repetitie voor een catastrofe.

Zoals de Stoïcijnse keizer en filosoof Marcus Aurelius zei, dan beseffen we ‘dat er maar heel weinig voor nodig is om een gelukkig leven te leiden’.  

Deze tekst is afkomstig is een bewerking van een hoofdstuk uit het boek Grote Denkers van The School of Life (Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar). Verkrijgbaar in onze winkel op het Frederiksplein 54.