Aan deze 6 ideeën uit de filosofie heb je nu echt wat

Ideeën uit de filosofie kunnen ons helpen opnieuw inspiratie te vinden. Ze geven ons nuttige en troostende inzichten en helpen ons anders naar ons leven te kijken. Daarom geven wij je in dit blog zes ideeën uit de Oosterse en Westerse filosofie die jou kunnen inspireren.

1. “Al het ongeluk van mensen komt voort uit één ding: ze kunnen niet rustig stil blijven zitten in een kamer.”

Deze bewering van de Franse filosoof Pascal is natuurlijk niet letterlijk waar. Maar hij overdrijft graag om een algemeen inzicht duidelijk te maken.

Er wordt ons vaak verteld erop uit te gaan, ‘onze kamer’ te verlaten en te hunkeren naar opwinding. We denken dat we zoveel mogelijk naar buiten moeten om écht te leven en gaan op zoek naar avonturen die vaak niet zo eindigen als we willen. We bemoeien ons met het leven van anderen, maar slagen er niet in ze te helpen. Of we gaan op jacht naar roem en worden verkeerd begrepen door massa’s mensen die we niet kennen.

Alleen zijn heeft soms ook zo z’n voordelen.

Alleen zijn betekent niet letterlijk op bed liggen en niks uitvoeren. Zie het als ongestoord met jezelf bezig zijn: de kleine dingen waarderen, je eigen gedachtes onderzoeken, nadenken over wat je echt willen.

De uitspraak spoort ons niet aan om weg te kwijnen in een ruimte. Maar juist om te oefenen meer te mijmeren, starend uit een raam naar de wolken die hoog boven ons voorbij trekken.

2. Mono No Aware

‘Mono No Aware’ is een sleutelbegrip in de Japanse cultuur. Mono betekent ‘dingen’, ‘aware’ betekent ‘gevoel’ of ‘sentiment’, en ‘no’ duidt op een voorwerp. Mono No Aware staat voor het diepe gevoel of ‘de pathos van dingen’.

De zin beschrijft de kortstondige aard van het bestaan, en vooral van de mooie dingen in het bestaan. Het is een melancholisch besef dat alles wat we liefhebben en waarvan we genieten zal verdwijnen. Maar in plaats van wanhoop teweeg te brengen, roept dit een intenser en aangrijpender gevoel op van de kortstondige schoonheid van het leven.

In het zenboeddhisme is de aanblik van de kersenbloesem een centraal object van deze emotie; de volle bloei van de boom duurt misschien maar een paar dagen, maar is des te intenser en mooier vanwege deze kwellende kortstondigheid. Of denk aan een reiger die op een herfstige ochtend laag over een mistig meer vliegt.

We moeten deze dingen zien als symbolen van een fundamentele boeddhistische waarheid: ook ons bestaan is kort, ook wij zullen verwelken, vervagen en sterven. Dit is geen reden tot wanhoop; het is een reden om de kortstondigheid van het leven te accepteren en onze tijd des te meer te waarderen.

3. “Aus so krummem Holze, als woraus der Mensch gemacht ist, kann nichts ganz Gerades gezimmert werden.”

“Uit het kromme hout van de mensheid is nooit iets recht gemaakt,” zo schreef de Duitse filosoof Immanuel Kant. Hij spoorde ons aan te erkennen dat niets wat de mens doet ooit minder dan een beetje scheef kan zijn. We worden als mensen evenzeer door hartstocht en verkeerde instincten gedreven als door rede en intelligentie.

Volgens Kant moeten we deze realiteit aanvaarden en vooral geen perfectie in het leven verwachten.

De aanvaarding van onze kromme aard is niet ontmoedigend, het kan juist bevrijdend werken. Niet in de laatste plaats, zo voegde Kant eraan toe, “kunnen kromme balken, in de handen van een getalenteerde timmerman, prachtige vloeren opleveren.”

4. Mettā (pali): welwillendheid

‘Mettā’ is een woord dat in de Indiase taal Pali welwillendheid, vriendelijkheid of tederheid betekent. Het is een van de belangrijkste ideeën in het boeddhisme.

Het boeddhisme beveelt een dagelijkse rituele meditatie aan om deze houding (die bekend staat als mettā bhāvanā) te beoefenen. Tijdens de meditatie denk je heel zorgvuldig na over een bepaald persoon bij wie je de neiging hebt geïrriteerd te raken of bij wie je weerstand of boosheid voelt. In plaats van degene de vreselijkste dingen toe te wensen, moet je vriendelijke boodschappen herhalen zoals ‘ik hoop dat je vrede zult vinden’ of ‘ik wens dat je vrij zult zijn van lijden’.

Het idee hierachter is dat onze gevoelens voor mensen niet vast en onveranderlijk zijn, maar dat we open kunnen staan voor verandering en verbetering daarvan. Welwillendheid is een vaardigheid die je kunt leren, en we zouden het net zo zeer moeten richten op degenen van wie we houden als op degenen die we stom vinden.

5. “Waarom huilen over delen van het leven? Het hele bestaan roept om tranen.”

De Romeinse filosoof Seneca troostte zijn vrienden, en zichzelf, met deze donker humoristische opmerking. Het raakt de kern van het stoïcisme, de filosofische school waar Seneca onderdeel van uitmaakte.

We worden vaak verdrietig en woedend, omdat onze plannen mislukken terwijl we verwachten dat ze dat niet doen, zo stellen de stoïcijnen. Daarom, dacht Seneca, is het de taak van de filosofie om ons zachtjes teleur te stellen voordat het leven de kans krijgt om dat hardhandiger te doen. Hoe minder we verwachten, hoe minder we lijden.

Het is een troostend pessimisme. Seneca wilde ons niet deprimeren, hij wil ons alleen maar de hoop besparen die ons, wanneer iets mislukt, bitter en boos maakt.

6. Sub specie aeternitatis: ‘vanuit het oogpunt van de eeuwigheid’

Wat is een afwijzing in de liefde in de 4,5 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde? Wat is zeven dagen in quarantaine zitten als je het bekijkt vanaf de maan?

‘Sub specie aeternitatis’ betekent ‘vanuit het oogpunt van de eeuwigheid’. Het is een gedenkwaardige (Latijnse) zin uit de Ethica, het meesterwerk uit 1677 van de Nederlandse filosoof Baruch Spinoza.

Volgens Spinoza is het de taak van de filosofie om ons te leren kijken naar de dingen (en ook naar ons eigen lijden en onze eigen teleurstelling), vanuit ‘het oogpunt van de eeuwigheid’. Wat gebeurt er als we vanaf grote afstand naar onszelf proberen te kijken?

Vaak lijken onze zorgen en problemen dan helemaal niet meer zo groot als ze eerst aanvoelden. Het zit in onze aard om het hier en nu te overdrijven, maar onze eigen gedachten geven ons toegang tot een uniek alternatief perspectief, waarin we iets zien van wat Spinoza ‘eeuwige totaliteit’ noemde.